Co może zająć komornik sądowy?

Komornik sądowy tym się różni od windykatora, że ten pierwszy może wobec dłużnika zastosować przymus w imieniu państwa. Wyraża się to przede wszystkim w możliwości zajęcia majątku dłużnika w celu zaspokojenia roszczeń wierzyciela. Takie działania komornika szczegółowo opisują przepisy. Mówią one bardzo wyraźnie i dokładnie o tym, co komornik może zająć, a co jest wyłączone spod jego egzekucji.

Kodeks postępowania cywilnego stanowi, że komornik ma prawo zająć należące do dłużnika ruchomości.  Oznacza to, że nie musi on ustalać, jaki jest stan prawny ruchomości (np. tego, czy dłużnik jest właścicielem rzeczy). Musi tylko stwierdzić, czy dłużnik daną rzeczą „włada”. Władanie to pojęcie pochodzące z Kodeksu cywilnego, i oznacza, że władający daną rzeczą korzysta z niej, używa jej. Ten zapis bardzo często budzi kontrowersje, i prowadzi do tego, że komornikom zarzuca się, że „zajmują rzeczy niebędące własnością dłużnika„. Jednak ten zapis ma praktyczne uzasadnienie. Kiedy komornik wykonuje swoje obowiązki np. zajmuje ruchomości dłużnika, rzadko ma możliwość ustalenia, czy dany przedmiot rzeczywiście do niego należy, czy też stanowi własność kogo innego. Oczywiście, stwierdzenie, że dłużnik włada daną rzeczą jest dużo łatwiejsze.

Często też się zdarza, że dłużnicy, gdy spodziewają się wizyty komornika, pozbywają się składników swojego majątku, np. dokonując darowizn na rzecz członków rodziny czy znajomych. Gdyby komornik nie mógł zająć ruchomości, z której dłużnik wciąż korzysta, choć „na papierze” nie jest jej właścicielem, egzekucja byłaby niemożliwa.

Zajęcie ruchomości przez komornika sądowego to nic innego, jak sporządzenie protokołu zajęcia. Ten dokument wskazuje, jakie ruchomości zostały zajęte i jaka jest ich wartość. Na wniosek komornika albo dłużnika wyceny zajętych ruchomości może dokonać biegły sądowy. Komornik, gdy dokonuje zajęcia ruchomości musi też wskazać ich dozorcę, czyli osobę, która będzie dbała o daną rzecz, dopóki będzie ona zajęta. Przeważnie ten dozór pozostawia się dłużnikowi, dzięki czemu może on nadal z niej korzystać. Jednak z ważnych przyczyn, np. gdy dłużnik grozi ukryciem czy zniszczeniem ruchomości, dozorcą może zostać inna osoba. W protokole komornik zapisuje także dane osoby, którą dłużnik wskaże jako właściciela lub współwłaściciela zajętych ruchomości. Komornik zawiadomi te osoby o zajęciu i pouczy o prawie zwolnienia danego przedmiotu spod egzekucji.

Jednak nie wszystkie ruchomości komornik może zająć. Nie ma on prawa zająć więcej ruchomości, niż jest to niezbędne do zaspokojenia należności wierzyciela oraz kosztów egzekucyjnych.
Zgodnie z art. 829 Kodeksu postępowania cywilnego, nie podlegają egzekucji:
• artykuły codziennego użytku dłużnika oraz osób, które są na jego utrzymaniu;
• miesięczne zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny;
• jedna krowa, dwie kozy lub trzy owce, które są potrzebne do wyżywienia dłużnika i członków jego rodziny. Nie wolno też zająć zapasu paszy i ściółki dla tych zwierząt;
• narzędzia oraz inne przedmioty i surowce, które są niezbędne dłużnikowi do wykonywania pracy zarobkowej przez tydzień. Ten zakaz nie obejmuje wszakże pojazdów mechanicznych;
• jeśli dłużnik otrzymuje stałe wynagrodzenie, nie wolno komornikowi zająć pieniędzy w kwocie wyższej niż to określają osobne przepisy. Dłużnikowi, który nie ma stałego źródła dochodów nie wolno zająć pieniędzy, które są niezbędne na utrzymanie jego i jego rodziny przez dwa tygodnie;
• nie może komornik zająć przedmiotów, które są potrzebne do nauki, dokumentów, oraz przedmiotów przeznaczonych do wykonywania praktyk religijnych;
• trzymiesięcznego zapasu lekarstw oraz przedmiotów wspomagających funkcjonowanie niepełnosprawnego dłużnika lub członków jego rodziny.

Jeśli egzekucja sądowa dotyczy rolnika, który prowadzi gospodarstwo rolne, niezależnie od przedmiotów wyłączonych spod egzekucji przez Kodeks postępowania cywilnego, egzekucji nie podlegają następujące zwierzęta i przedmioty:
• koń, źrebak lub inne zwierzę pociągowe wraz z uprzężą;
• krowa, jałówka albo cieliczka, nawet gdy dłużnik ma np. kozy czy owce, które też są wyłączone spod egzekucji na podstawie art.829 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego,
• tryk, maciora i 20 sztuk drobiu,
• podstawowe maszyny, narzędzia i urządzenia rolnicze w takiej ilości, jaka jest niezbędna do pracy w gospodarstwie rolnym,
• zboże i inne ziemiopłody potrzebne do prawidłowego prowadzenia gospodarstwa przez rok;
• zwierzęta gospodarskie, które są w ciąży albo w okresie odchowu potomstwa oraz ich potomstwo, jeśli liczy sobie do 5 miesięcy;
• zakontraktowane zwierzęta rzeźne, jeżeli ich waga nie zezwala jeszcze na ich sprzedaż, albo nie nadszedł jeszcze termin sprzedaży;
• ciągnik wraz z maszynami i sprzętem współpracującym, które są niezbędne do uprawy i transportu ziemiopłodów, części zamiennych do nich i zapasów paliwa;
• zapasy opału na okres sześciu miesięcy,
• nawozy oraz środki ochrony roślin w ilości niezbędnej na dany rok gospodarczy dla gospodarstwa rolnego,
• stado podstawowe zwierząt futerkowych oraz zwierzęta futerkowe jeśli hodowca zawarł umowę kontraktacyjną na dostawę skór tych zwierząt,
• stado użytkowe kur niosek w okresie pierwszych sześciu miesięcy nieśności,
• podstawowy sprzęt techniczny niezbędny do zakończenia cyklu danej technologii produkcji w przypadku gospodarstwa specjalistycznego.

Jeśli jest to konieczne, np. gdy dłużnik nie spłaci zadłużenia, te ruchomości zostaną sprzedane, a uzyskane pieniądze, po potrąceniu kosztów egzekucyjnych i np. podatku VAT, jeśli dłużnik jest przedsiębiorcą, zostaną przekazane wierzycielowi na poczet zasądzonych należności.

Komornik ma również prawo, na wyraźne żądanie wierzyciela, zająć nieruchomość, która należy do dłużnika. Zająć można całą nieruchomość albo jej część w przypadku, gdy dłużnik jest współwłaścicielem. Gdy nieruchomość, np. dom, jest wspólnym majątkiem małżonków, wtedy komornik może zająć całą nieruchomość zawiadamiając małżonka dłużnika o zajęciu. Jeśli ten sprzeciwi się zajęciu, komornik zawiadamia o tym wierzyciela, który albo uzyska klauzulę wykonalności również na małżonka, albo egzekucja z nieruchomości zostanie umorzona. Zajęcie nieruchomości polega na dokonaniu wpisu do księgi wieczystej i wezwaniu dłużnika do zapłaty długu w ciągu dwóch tygodni. Jeśli tego nie uczyni, na wniosek wierzyciela komornik zleca biegłemu sądowemu wycenę nieruchomości. Następnie może ją sprzedać na licytacji, którą zwykle przeprowadza się w sądzie rejonowym.

Przepisy o egzekucji z nieruchomości odnoszą się także do egzekucji ze statków morskich wpisanych do rejestru okrętowego oraz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Najczęściej jedna komornik przeprowadza egzekucję z wynagrodzenia za pracę. Zawiadamia o tym pracodawcę dłużnika. Ten musi w takiej sytuacji potrącać połowę wynagrodzenia dłużnika, a jeśli egzekucji podlega dług z tytułu alimentów 3/5 wynagrodzenia. Komornik dokonuje zajęcia wynagrodzenia nawet wtedy, gdy pracownik zarabia minimalną pensję. Wtedy jednak pracodawca nie dokonuje potrąceń z wynagrodzenia, chyba, że egzekwowane są alimenty. Wtedy minimalne wynagrodzenie nie podlega ochronie.

Innym, też dość często stosowanym sposobem egzekucji jest egzekucja z rachunku bankowego. Komornik zawiadamia bank dłużnika o tym, że zajmuje ten rachunek. Teraz robi to w formie elektronicznej co wyraźnie skraca czas egzekucji. Zajęcie obejmuje kwoty, które znajdują się na rachunku w chwili zajęcia oraz przyszłe wpłaty aż do wysokości egzekwowanej należności.

Jeśli zajęty rachunek należy do kilku osób, egzekucja jest prowadzona do wysokości udziałów dłużnika w rachunku, które są ustalane na podstawie przedstawionej przez niego umowy rachunku. Jeśli dłużnik nie ma takiej umowy, albo nic innego nie wynika z jej treści, komornik zakłada, że udziały wszystkich współwłaścicieli są równe. Jeśli rachunek należy do małżonków, a tytuł wykonawczy jest wystawiony tylko na jednego małżonka, można prowadzić egzekucję z całego rachunku.

Pieniądze, które znajdują się na rachunkach oszczędnościowych, oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz lokatach terminowych są wolne od zajęcia w każdym miesiącu kalendarzowym, w którym obowiązuje zajęcie, do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Komornik nie też prawa zajmować pieniędzy na rachunku bankowym, które pochodzą z:
• alimentów lub funduszu alimentacyjnego
• świadczeń, dodatków rodzinnych, pielęgnacyjnych, porodowych i dla sierot
• zasiłków dla opiekunów,
• świadczeń z pomocy społecznej,
• świadczeń wychowawczych,
• środków z programu 500 plus.

Nie można jednak zapominać o tym, że komornik sądowy nie ma możliwości samodzielnego ustalenia, skąd pochodzą pieniądze, które wpływają na zajęty przez niego rachunek bankowy. Dlatego dłużnik, powinien jak najszybciej poinformować komornika i bank o tym, że na jego rachunek wpływają pieniądze wolne od zajęcia, a bank ma obowiązek zweryfikowania, czy rzeczywiście środki, które wpływają na rachunek są z mocy prawa zwol